Stresin Besi Hayvanları Üzerindeki
Etkileri
Besi hayvancılığı, hayvanların kısa sürede maksimum kilo almasını hedefleyen, zaman ve maliyet açısından verim odaklı bir üretim modelidir. Ancak bu süreçte sıklıkla göz ardı edilen bir konu vardır: stres. Stres, besi hayvanlarının sağlığını, büyüme hızını ve et kalitesini doğrudan etkileyen önemli bir faktördür.
Bu yazımızda, stresin besi hayvanları üzerindeki fizyolojik ve ekonomik etkilerini, nedenlerini ve çözüm yollarını detaylı şekilde ele alıyoruz.
Stres Nedir ve Besi Hayvanlarında Nasıl
Ortaya Çıkar?
Stres, hayvanların çevresel veya sosyal baskılar karşısında gösterdiği fizyolojik ve davranışsal tepkidir. Besi hayvanlarında stres çoğunlukla şu nedenlerle ortaya çıkar:
Nakliye ve taşıma
Yeni ortama adaptasyon
Kalabalık ve grup değişiklikleri
Aşırı sıcaklık farkları (ısı stresi)
Bakım uygulamaları
Yetersiz veya dengesiz beslenme
Stresin Besi Hayvanları Üzerindeki Etkileri
Stres, hayvanların yem tüketimini ve yemden yararlanma oranını düşürür.
Bu da büyüme hızının yavaşlamasına ve hedef kesim tarihinin gecikmesine yol açar.
1. Günlük Canlı Ağırlık Artışında (GCAA) Azalma
Stres, hayvanların yem tüketimini ve yemden yararlanma oranını düşürür.
➡️ Bu da büyüme hızının yavaşlamasına ve hedef kesim tarihinin gecikmesine yol açar.
2. Bağışıklık Sisteminin Zayıflaması
Stres altındaki hayvanların bağışıklık sistemi baskılanır.
➡️ Solunum yolu enfeksiyonları (BRD), ishal gibi hastalıklar daha sık görülür.
➡️ Antibiyotik kullanımı artar, tedavi maliyeti yükselir.
3. Hormonel Bozulmalar
Stresle birlikte salgılanan kortizol hormonu, sindirim sistemini, metabolizmayı ve protein sentezini olumsuz etkiler.
➡️ Kas gelişimi yavaşlar, et kalitesi düşer.
4. Kesim Öncesi Stres → Et Kalitesinde Düşüş
Özellikle nakliye, kesim öncesi bekletme ve elleçleme sırasında yaşanan stres,
➡️ Karanlık kesim eti (DFD: Dark, Firm, Dry) oluşumuna neden olabilir.
Stresi Azaltmak İçin Alınabilecek Önlemler
1. Konforlu Barınak ve Grup Yönetimi
Kalabalık gruplardan kaçınılmalı
Hayvanlar yaş, ırk ve canlı ağırlığa göre uyumlu gruplarda tutulmalı
Sürü içinde sosyal denge korunmalı
2. Dengeli ve Yüksek Sindirilebilirlikte Rasyon
Enerji ve protein dengesi iyi ayarlanmalı
Yem geçişleri yavaş yapılmalı
Sindirim destekleyici katkı ürünleri kullanılmalı
3. Taşıma Koşullarının İyileştirilmesi
Nakliye öncesi dinlendirme süresi tanınmalı
Hayvanlara nazik davranılmalı
Gürültü, ani hareket ve dar alanlardan kaçınılmalı
4. Destekleyici Yem Katkıları Kullanımı
Antioksidanlar (E vitamini, selenyum vb.)
Canlı maya ve probiyotikler
Sakinleştirici bitkisel özler (örneğin magnezyum, valeriyan ekstraktı)
Karaciğer destekleyiciler ve mikotoksin bağlayıcılar